Không ai là không biết tác phẩm truyện Kiều của Nguyễn Du, một tác phẩm vĩ đại của văn học Việt Nam. Nhưng thât khó tin, các dịch bản của Truyện Kiều mà ngày nay các bạn đang được đọc lại có những lỗi sai rất ư là “nhảm nhí”.
Tôi có dịp gặp gỡ và trò chuyện với một nhà nghiên cứu Truyện Kiều (TK) mà vì những lí do cá nhân không tiện nêu tên. Qua cuộc trò chuyện với ông tôi đã biết thêm những điều rất lí thú. Các bạn sẽ hết sức ngạc nhiên về những thông tin sắp được nêu ra dưới đây:
Mở đầu tôi xin đọc một câu Kiều:
Vân xem trang trọng khác vời,
Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nỡ nang.
Các bạn biết câu này nằm ở đâu chứ. Nó nằm trong đoạn tả tài sắc của chị em Thuý Kiều mà ở đây là Thuý Vân. Câu trên nếu nhìn thì chẳng thấy điểm gì sai trái, nhưng nếu bạn ngó xuống chú thích sẽ thấy. Tôi xin dẫn nguyên văn: “nét ngài nở nang” có ý nói lông mày hơi đậm và dẫn chứng môtt thành ngữ “Mắt phượng mày ngài”.
Nhưng có phải trong mại trường hợp “ngài” đều được sử dụng với nghĩa là lông mày. Theo lời ông- nhà nghiên cứu TK trên- kể thì ở vùng Thanh – Nghệ – Tĩnh, người ta gọi nhau bằng “ngài”. Tức là thay vì gọi “người này, người kia” thì lại gọi là “ngài này, ngài kia”. Nghe kì quá phải không nào! Nhưng đấy là ở các vùng miền Bắc Trung bộ, nói khác chúng ta – người miền Nam - là chuyện thường. Điều đặc biệt là tác giả Nguyễn Du sinh ra ở vùng Hà Tĩnh.
Nếu thế chữ “ngài” bằng chữ “người” thì có thể hình dung cô Vân là một người hơi "mũm mĩm, tròn trịa. Như thế sẽ rất vừa với vế “khuôn trăng đầy đặn” chỉ khuôn mặt tròn trịa như mặt trăng -> đúng là phúc hậu thật.
Thế nhưng sẽ có ý kiến phản bác rằng thế thì cô Vân đẹp nỗi gì. Trong khi trong TK, Thuý Vân được miêu tả như tố nga, chỉ kém cạnh Thuý Kiều một chút. Nên nhớ cho, TK lấy bối cảnh thời phong kiến, bởi vậy người phụ nữ đẹp cũng được nhìn với con mắt khác. Không phải cứ ốm như người mẫu mới là đẹp(cái này thì Kiều hơn chắc, wá đỗi “mặn mà). Thời đó, người ta chú trọng tới khả năng sinh được nhiều con hơn(chác là mode). Vậy với thân hình của Vân không “con đàn cháu đống” mới là lạ.
Ở phần sau các bạn có thể bắt gặp một câu tả về Từ Hảii thế này:
Râu hùm, hàm én, mày ngài,
Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao.
Với câu này, “ngài lại được hiểu là lông mày. Làm sao mà lạ thế nhỉ ? Đừng quá ngạc nhiên bạn ơi! Trong Tiếng Việt, từ nhiều nghĩa là chuyên bình thường. Chỉ có điều chúng ta phải hiểu sao cho đúng với ý của tác giả.
(còn tiếp)
Nguyễn Trung